İş Güvenliğinde Kapalı Alan çalışmaları

Sürekli çalısmaya göre tasarlanmamıs olan ve girisleri ve çıkısları kısıtlı olan alanlar, kapalı alanlar olarak nitelendirilmektedir.

    

KAPALI ALANLAR

• Depolama tankları;
• Tankerler;
• Kazanlar;
• Basınçlı kaplar;
• Silolar ve diğer kompartımanlı tanklar;
• Derin çukur ve oyuk gibi üzeri açık boşluklar;
• Boru hatları;
• Kanalizasyon tesisleri;
• Kuyular;
• Kanallar ve benzeri yapılar;
• Kargo tankları;
• Küçük bir ambar vasıtasıyla girilen gemi bordası boşlukları;
• Petrol tankları;
• Atık tankları.

 

• Eğitim gereksinimleri :
• Kapalı yerlere giriş prosedürü
• Acil durum kurtarma ekipmanlarının kullanımı
• Kullanılan ekipmanların teknik özellikleri
• Test ekipmanlarının kullanımı
• Sorumluluklar
• Kilitleme ve izolasyon prosedürleri
• Gerekli ekipmanlar :
• Paraşüt tipi tam gövde emniyet kemeri 2 adet
• 5 dakikalık solunum cihazı (SCBA) 2 adet
• 30 dakikalık solunum cihazı (SCBA) 1 adet
• Üç ayak + vinç
• Siren / telsiz
• Hareket kontrol cihazı
• Yangın söndürme cihazı (kaynak yapılacak ise)

 

• UNUTMAYIN :
• 5 dakikalık solunum cihazı acil durumlarda kapalı yerden çıkmak için,
• 30 dakikalık solunum cihazı ise kazazedeyi kurtarmak amacı ile kullanılır.

 

Kapalı yerlerde karşılaşılabilecek tehlikeler :

• Çeşitli zarar verebilecek buhar
• Toz
• Mekanik
• Çeşitli gazlar
• Boğulma (sıvı)

Kapalı yerlerde çalışmanın ölümcül kazalara neden olmasının sebepleri :

• Doğru olmayan / yetersiz teknik ekipman kullanımı
• Çok az yada hiç eğitim alınmamış olması
• İş güvenliği ile ilgili uyarı ve kurallara uyulmaması

Kapalı yerlerde çalışma işlem sırası :

• Kapalı yerlere giren tüm proses sistemlerini izole edin
• Tüm enerji kaynaklarını izole edin
• Boşaltın
• Ölçüm sonucunda OKSİJEN miktarı düşük çıkarsa içeriye yeterli miktarda temiz hava verin
• -Acil durumlara karşı tedbirlerinizi alın
• -Kapalı yerlere girme iznini veren kişi tarafından hazırlıklar kontrol edilsin

Giriş Öncesi Önlemler :

a-Genel :

• Sadece yeterli bilgiye sahip ve bu konuda yetkili kişiler ekteki kapalı yerlere giriş formunu doldurarak kapalı yerlere giriş izni verebilir,
• Kapalı yerlere girecek olan kişiler tehlikeleri tanıma ve kullanacakları İş Güvenliği malzemeleri konusunda eğitim almalıdırlar.
• Buhar kullanılarak boşaltılan tanklarda buhar yoğunlaştıkça oluşabilecek vakum çökmesini önlemek için gerekli olan havalandırma Proses Güvenliği Mühendisi ile bağlantı kurularak        saptanmalıdır.
• Eğer kapalı yer Tehlikeli Sistemler Standardı kapsamına giriyorsa bu standardın gereklerine uyulmalıdır.

b- İzolasyon :

• Tehlikenin ciddiyetine göre girişleri izole ediniz. (hava kanalları, borular);
• Boğucu gazlar, arındırıcı sıvılar (asit konsantrasyonları ve bazlar, zehirli, yanıcı veya patlayıcı gaz veya sıvılar)
• Bağlantıları kesip ayırınız.
• 

Buhar;

• İki vanayı kapatıp kilitleyiniz. Kapalı iki vana arasında bir drenaj vanasını atmosfere açık durumda kilitleyiniz. Drenaj vanasının tıkalı olmamasını kontrol ediniz.
• Başka bir seçenek tek bir vanayı kapayarak kilitlemektir. Bir drenaj vanasını atmosfere açık durumda kilitleyiniz (tıkalı olmamasına dikkat ediniz.) Bütün hat basıncına dayanaklı bir kapak koyunuz.
• Çift blokaj ve boşaltım vanalarına sahip kazan, işleme üniteleri ve fırınlara giden yağ ve gaz yakıt hatları;
• hatların ayrılmasına gerek yoktur. Çift blokaj vanalarının kapalı, boşaltım vanasının ise açık konumda kilitlenmesi yeterlidir.

Soğuk su gibi az tehlike içeren hatlar;

• Hattı kapatın (birinci yol)
• İki vanayı kapatın ve kilitleyin (ikinci seçenek)
• Bir vanayı kapatın ve kilitleyin (en azından)
• Elektriksel bağlantıları izole edin. Güç kesicileri kapatın ve kilitleyin veya bağlantı elektrodlarına giden uçları ayırın. Yalnızca sigortaları gevşetmek yeterli değildir.
• Kapalı yerler içindeki ekipmanların tahriklerine bağlı güç kesicileri kapatın ve kilitleyin.
• Kapatma mekanizmasını kapatıp ve kilitleyin.
• Kapalı yerdeki radyasyonu ölçer. Radyasyon Koruma Görevlisi (RKG) veya eğitimli yetkili kapama mekanizmasının kapandığına emin olmalıdır.
• Kapalı yerlere giren yetkili kişi ve kişiler hat ve elektriksel izolasyonların sağlamlığını kontrol etmelidir.
• – İçeride solunabilir bir atmosfer yaratılmalıdır:
• Neyi……………………………………………………….Ne ile boşaltın
• Nitrojen………………………………………………….Hava
• Zehirli buharlar………………………………………..Hava
• Yanıcı buharlar………………………………………..Buhar veya Asal Gaz, sonra Hava

c-Boşaltma ve Temizleme :

• Ekipmanı elden geldiğince boşaltın,
• İç yüzeyleri kostik veya diğer aşındırıcı maddelerden arındırmak için yıkayın. Eğer içerde sıvı kalıyor ve girişten önce boşaltılamıyorsa:
• Tehlikeli olup olmadığını kontrol edin.
• Sıvının sıcaklığı 44 C altında olmalıdır.
• Sıvı derinliğini ölçün.

d-Havalandırma :

ÇEVRESEL TEHLİKELER :

a-Oksijen Yetersizlikli Atmosfer :

• Oksijen oranının % 19.5’den düşük olması. Toksik veya yanıcı gazları kontrol edin. Ekipman dışında bir oksijen ölçüm aygıtı kullanın. Bu aygıtı içeride asla kullanmayın, ölçümü dışarıdan yapın, gerekirse prop ile ölçün.

NOT: Oksijensiz bir ortamda gaz maskesi faydasızdır.

Oksijen miktarları ve etkileri :

• % 23 ve yukarısı Yangın tehlikesi açısından çok tehlikeli
• % 21 Normal yoğunluk (olması gereken)
• % 19.5 Tehlike sınırı (alt nokta)
• % 16 Hafif bilinç kaybı, sersemlik
• % 14 Halsizlik, yanlış değerlendirme yapma
• % 8 Anlık hafıza kaybı
• % 6 Nefes almada zorluk, ölüm

b-Yanıcı Atmosfer:

• Eğer kapalı yerde yanıcı sıvılar, buhar veya gazlar varsa, atmosfer patlama olasılığına karşı kontrol edilmelidir. ( % 10’nun üstündeki değerler tehlikelidir.)

c-Zehirli Atmosfer:

• Eğer kapalı yerde toksik maddeler varsa, atmosfer yeterli uzunlukta leke detektör tüpleri olan gaz detektörü ile kontrol edilmelidir. (Örneğin; hirdojen, doğal gaz, methanol, toluene)

d-Yanıcı (Patlayıcı) Tozlar :

• Eğer kapalı yerde patlayıcı tozlar varsa bütün kıvılcım kaynakları ortadan kaldırılmalı ve patlama yaratabilecek toz birikintileri temizlenmelidir. (LEL yani en düşük patlama yoğunluğuna göre kontrol)

NOT: Tüm ölçüm sonuçları daha sonraki girişlerde referans olması için saklanacaktır.

4-Giriş:

a-İzin:

• Kapalı Yerlere Giriş İzin Formu doldurulmalıdır. Bu form her vardiya başlangıcında yenilenmelidir.

b-Kurtarma ve Kişisel Koruma Ekipmanları :

• Gözcüleri şu ekipmanlar ile donatın:
• – Hayat kurtarma halatlı iki adet emniyet kemeri,
• – 5 dakika süreli iki adet kurtarma hava kapsülü veya eşiti.
• – Bir adet 30 dakika süreli soluma tüpü
• – “G” tipi bir siren veya eşiti.
• Kapalı yere giren kişiler; Eğer kapalı yerde zeminden 1m veya daha aşağıda bir çıkış yoksa 225 kg. kapasiteli vince bağlı bir göğüs emniyet kemeri giymelidirler. Ayrıca oksijen ve hareket sensörünü (çalışan görünmüyor ise) yanlarında taşımalıdır.
• – Kemerin halatı en az 12 mm kalınlığında örme naylon olmalıdır.
• – Eğer kapalı yerde çıkışı engelleyecek boru veya diğer engeller var ise emniyet kemerine gerek yoktur.
• – Eğer kapalı yer çıkışı zeminden 1 m yukarıda ise 225 kg kapasiteli, el ile çalışan ve çıkışa yakın bir yere sağlamca monte edilmiş bir vinç kullanılmalıdır.
• – Eğer kapalı yerde yukarıdan malzeme düşme tehlikesi varsa kurallarda belirtilen güvenlik malzemesini giyiniz.
• – Eğer kapalı yerde sıvılar bulunuyorsa kaymayan tabanlı güvenlik ayakkabıları giyiniz. Gereken diğer güvenlik malzemelerini de (eldivenler ve koruyucu elbiseler) giyiniz.

c-Gözlemci:

• Her zaman için çıkış yakınında eğitilmiş bir gözlemci bulunmalıdır. Gözlemci;
• Ön hazırlıkları kontrol eder
• Kapalı yerdeki kişileri görebilmeli veya duyabilmelidir,
• Acil durumlarda yardımın gelişini garantilemelidir,
• Acil durumlarda alarm verebilmelidir.
• Kurtarma işlemleri ve ilk yardım konusunda eğitilmiş diğer bir kişi gelene kadar içeridekinin hayatını kurtarmak için bile asla içeri girmemelidir. Kazazedenin dışarı çıkarılmasına ve ilk yardım yapılmasına eşlik edecektir.
• Eğer halat kullanılıyorsa, halatı gergin tutmalı ve ancak içerideki kişi sağlam bir yere basıyorsa gevşetmelidir.
• Halatın engeller dolayısı ile kesilmesi durumuna karşı içerideki kişiyi izlemelidir. Çıkıştan önce halat tekrar bağlanmalıdır.
• Kapalı yere giren personel gibi kendiside paraşüt tipi emniyet kemeri takacaktır.
• Suni solunum cihazını kullanıma hazır bulunduracaktır.
• Diğer kurtarma ekipmanlarını kolayca ulaşabileceği yerde hazır tutacaktır.
• İlk yardım, kapalı yerlere giriş ile ilgili ekipmanların kullanımı, uygulamalı kurtarma konusunda eğitim almış ve yazılı sınav olmalıdır.
• Gözlemci / kurtarma elemanı işin bitimine kadar çalışma bölgesinden ayrılamaz.
• Gözlemci için ilk yardım eğitimi şu durumlarda gerekmez:
• İlk yardım eğitimi almış bir kişi olayın ilk üç dakikasında olay yerine ulaşabiliyorsa,
• İlk yardım elemanı çağırmak için yazılı bir prosedür varsa,

d-İçeride Kalış Sırasında Havalandırma :

• Havanın temizlenmesinden sonra doğal havalandırma yetmiyorsa bir fan ile sürekli havalandırma sağlamalıdır. Fan hava emişi zehirli havayı kapalı yere vermeyecek şekilde yerleştirilmelidir.

e-Aletler ve Çalışma Koşulları :

• Merdivenler ve çalışma platformları sağlam ve destekli olmalıdır.
• İç aydınlatma için 12 volt ampul kullanılmalıdır.

Topraklanmış aletler kullanın. Pnomatik aletlere güç vermek için nitrojen kullanmayın.

• Kullanımdan önce aletler ve kabloları aşınmaya karşı kontrol edin.
• Eğer yüksek basınç, sıcak veya tehlikeli maddeler içeren hortumlar kapalı yerde kullanılacaksa gözlemcide bir kapama vanası olmalıdır.

5-Sıcak İşlem :

a-Sıcak İşlem Öncesi Alınacak Önlemler :

• – Ekipmanı kıvılcımlardan korumak için ateşe dayanıklı örtüler kullanılmalıdır.
• – Gaz ve oksijen tüpleri ile manifoltlarını kapalı yerlerin dışında tutulmalıdır.

b-Duman Kontrolü:

• -Kaynak işlemi zehirli duman veya gazlar çıkmasına neden olabilir. Kaynakçı başına bu tip gazların birikmesini önlemek için 60 m3/dak’lık sürekli bir havalandırma sağlanmalıdır.

c-Taşlama/Kaynak/Sıcak İşlem İzin Belgesi:

• – Kaynak, Taşlama veya diğer yangın tehlikeleri için bir izin belgesi doldurunuz. Yangın grup şefinin isteğine göre kapalı yer içerisinde veya dışarısında bir yangın söndürme tüpü bulundurunuz.

2             KISITLI ALAN

İzin Belgesinin Tamamlanması:

Çalışma öncesi bu prosedür ekindeki izin formu doldurulur ve isg uzmanı tarafından risk analizi ve gerekli kontroller yapılarak onaylanır. Çalışma sırasında çalışma alanının dışına asılır. İş sonunda alınarak arşivlenir. İznin süresi bir vardiyadır. Her vardiyada izin yenilenmelidir.

 

EĞİTİM GEREKSİNİMLERİ

 

• Kısıtlı yerlere giriş prosedürü ve ekleri
• Acil durum kurtarma ekipmanlarının kullanımı
• Kullanılan ekipmanların teknik özellikleri
• Test ekipmanlarının kullanımı
• Sorumluluklar prosedürü.
• Kilitleme ve izolasyon prosedürleri

 

GEREKLİ EKİPMANLAR

• Paraşütçü tipi çift lanyardlı emniyet kemeri,
• Telsiz
• Ilk yardım çantası
• Sedye
• Yangın tüpü
• Reflektif duba-zincir

KISITLI YERDE KARŞILAŞILABİLECEK TEHLİKELER:

• Toz
• Mekanik
• Elektrik
• Yüksekten düşme
• Takılıp düşme

ÇALIŞANLAR NE YAPARKEN KAZAYA UĞRARLAR:

• Bakım ve kontrol yaparken
• Onarım yaparken
• Montaj yaparken

KAZA SONUCUNDA ÇALIŞANLARIN ZARAR GÖRME ŞEKİLLERİ:

• Çarpılarak
• Yüksekten düşerek

ÖLÜM SEBEPLERİ :

• Çarpılma
• Yüksekten düşme sonucu

 

KISITLI ALAN İŞLEM SIRASI

1-Çalışma yapılacak alan Kapalı/kısıtlı yerler gözlem formunu doldurularak tehlike kaynakları beli rlenmelidir,

2- Belirlenen tehlike kaynakları ve risklerine göre risk analizi ve kurtarma planı oluşturulup ve çalışanlarla paylaşılmalıdır. Çalışanlar risk analizinde belirtilen ppe leri kullanılmalıdır.

3.Sonrasında kısıtlı yer izin formu doldurulup gerekli izinler alındıktan sonra çalışma yapılan yerin dışına asılmalıdır.

4.Çalışma alanının altına denk gelen Alan izole edilmelidir.

5.Çalışma sırasında izole edilemeyen enerji kaynaklarına karşın risk analizinde belirtilen önlemler alınmalıdır.

6.Acil durum kurtarma ekipmanlarının sahada olup olmadığı ve kullanıma uygunluğu gözle kontrol edilir.

7.İlk yardım eğitimi almış gözlemci sahada hazır bulunur.

8.Gözlemci için ilk yardım eğitimi şu durumlarda gerekmez:

9.İlk yardım eğitimi almış bir kişi olayın ilk üç dakikasında olay yerine ulaşabiliyorsa,

 

 

 

KAPALI VE KISITLI ALANA GİRİŞTE ACİL DURUM PLANI

ACİL DURUMDA GÖZLEMCİ VEYA DESTEK PERSONELİ KURTARMA PERSONELİNE HABER VERECEK !

Gözlemci veya Destek personeli………………isg uzmanı/koordinatörü     TEL ……………………….

Gözlemci veya Destek …………………………. İlkyardımcı/İsg koordinatörü     TEL …………………….

Kurtarma personeli  …………………………………….  İlkyardımcı/İsg koordinatörü  TEL ……………………….

Kurtarma personeli ……………………………….. İlkyardımcı/İsg koordinatörü    TEL ………………………………….

2 Kurtarma ekipmanları ve hayata döndürme ekipmanları.

• Paraşüt tipi tam gövde emniyet kemeri 2 adet
• 5 dakikalık solunum cihazı (SCBA) 2 adet
• 30 dakikalık solunum cihazı (SCBA) 1 adet
• Üç ayak + vinç
• Siren / telsiz
• Yangın söndürme cihazı
• Oksijen ölçüm cihazı
• Sedye

UNUTMAYIN :

5 dakikalık solunum cihazı acil durumlarda kapalı yerden çıkmak için,

30 dakikalık solunum cihazı ise kazazedeyi kurtarmak amacı ile kullanılır

3- Kapalı ve Kısıtlı alan kurtarma planı

*kurtarma personeli en az 30 dk temiz hava sağlayan  kurtarma tüpü ile alana girip çalışanı kontrol edecek

*çalışan kurtarma personeli tarafından tripot kullanılarak dışarı çıkarılarak

*gerekli ilk yardım uygulanacak.

* kurtarma personeli ihtiyaç halinde 112 aranarak ambulans çağırılacak.

*kurtarma personeli hasta yaralıyla hastaneye gidecek ve sağlık durumunu takip edecek

*Destek personeli fabrika safety departmanını hemen bilgilendirecek ve olayı raporlayacak iş durdurulacak.

Bir kapalı ortamda basit boğucu gazlar ve kimyasal boğucu gazlar bulubur bunlar

 

1.BASİT BOĞUCU GAZLAR

KODLAMA: HAKEM-P

1.Hidrojen

2.Asetilen

3.Karbondioksit

4.Etan

5.Metan

6.Propan ve bütan

2.KİMYASAL BOĞUCU GAZLAR( Bu üçünü ezberlemek gerekli)

1.Karbonmonoksit

2.Hidrojen sülfür

3.Hidrojen Siyanür

 

H2S HİDROJEN SÜLFÜR

Hidrojen Sülfür gazı, hampetrol ve doğalgaz sektöründe en acımasız ve ölümcül tehlikelerden biri olabiliyor. H2S, ekşi gaz ve kükürtlü hidrojen gibi daha pek çok isimleri olan gaz, öldürücü özellikleri nedeniyle petrol ve gaz endüstrisi işçileri tarafından dikkatle izlenir. Bu gaz, petrol çıkarmak için delinen jeolojik katmanlardaki kükürt ihtiva eden organik maddelerin ayrışmaları esnasında oluşur.

Hidrojen sülfür aşırı derecede zehirli, renksiz, yanıcı bir gazdır. Havadan ağırdır ve herkes tarafından algılanabilen, çürük bir yumurtanın kokusuna haizdir. Ancak, koku alma hissi güvenilir bir uyarıcı değildir, çünkü bu gaza maruz kalındığında, koku alma duygusunu süratle saf dışı ettiğinden, kokusu nedeniyle gazın kolayca tespit edilebileceği gibi sahte bir güvenlik duygusuna neden olur.

 

Bu gazın yüksek konsantrasyonuna maruz kalınması, birkaç saniye gibi kısa bir sürede bilinç kaybına neden olabilir. Mevcut H2S gazının miktarının ölçümünde müspet olarak işe yarayan tek olanak, onaylı detektörler kullanılarak yapılan tespittir. H2S gazının açığa çıktığı şüphesi varsa, personelin bu alana girişine izin verilmeden önce, gazın konsantrasyonu tespit edilmelidir. Mevcudiyetinin tespit edilmesi halinde, aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:

 

Karbonmonoksit gazı renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı, zehirli bir gazdır. Duvarlardan bile sızabilir. Vücuda solunum yolu ile girer. Karbonmonoksit vücutta parçalanmaz, solunum yoluyla dışarı atılır. Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla kapalı bir ortamda meydana gelen yanma sırasında olur (bacası çekmeyen şofben, soba, ocak gibi) ayrıca karbonmonoksidin kullanıldığı veya üretildiği iş kollarında da meydana gelebilir. Solunum zehiri olan karbonmonoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahele yapılmazsa, zehirlenemeler ölümle sonlanabilir.

 

KARBONMONOKSİT:

 

CO çok az miktarlarda bile insanlara etki etmektedir. CO’in kandaki hemoglobine ilgisi/afinitesi oksijene olan ilgisinden 250-300 kat daha fazladır. CO hemoglobinle birleşerek karboksihemoglobin oluşturur. Böylece hemoglobin kana oksijen taşıyamaz. CO’in zehirlilik/toksik etkisi sinsidir.

 

Zehirlenme üç aşamada gerçekleşir:

 

Birinci Safha : CO soluyan kimsede hafif uyuşukluk, durgunluk ve uyuklama hissedilir. Bu belirtiler zehirlenmenin başladığı anlamına gelir. Zehirlenmeye maruz kalan kişi/kişiler derhal temiz havaya çıkarılmalıdır. Bu aşamada kurtulma şansı olabilir. Biraz daha fazla CO’e maruz kalındığında hareket yeteneği felce uğrar, insana tatlı bir rehavet çöker ve uyuklama isteği doğar. Öleceğini bilse bile kişi o ortamdan ayrılmak istemeyebilir.

 

İkinci Safha : Titreme, adele kasılması, çene kilitlenmesi ve diş gıcırdatmaları başlar. Gözler bir noktaya dikilir ve ateşlenme başlar.

 

Üçüncü ve Son Safha : Solunum ve kalp atışları yavaşlar, vücut ısısı düşer, his ve şuur kaybolur. Ölüm gerçekleşir. Karboksihemoglobin kırmızımsı pembe rengi vücut derisini kiraz kırmızısı renge dönüştürür. Dudaklar rujla boyanmış gibi kızarır ve yüz tebessüm eder hali alır.

 

Karbonmonoksit Zehirlenme Oran ve Belirtileri;

Havadaki Oran

(Maruz Kalma Süresi)     Zehirlenme Belirtileri

%0.001 ATMOSFERDEKİ ORTALAMA ORANI

%0.01    Kendini belli etmez, tesirsizdir.

%0.02 (1.5 saat)               Baş ağrısı ve zehirlenme izleri.

%0.04-0.05 (1 saat)         Baş dönmesi, göz kararması, kusma, bilinç kaybı ve daha fazla maruz kalmada ölüm.

%0.08-0.1 (1 saat)           Şuur kaybı ve daha fazla süre maruz kalınırsa ölüm.

%1 (0.5 saat)     HEMEN ÖLÜM

Havadaki CO oran arttıkça daha kısa sürede ölüm oluşabilir. ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO)’nın, karbonmonoksit için önerilen sınır değeri 8 saatlik sürede 9 ppm ve 1 saatte 25 ppm’dir.

KARBONDİOKSİT

 

Karbondioksit ; renksiz, kokusuz, zehirsiz ve havanın yaklaşık 1.5 katı ağırlığında bir gazdır. Fazlası havanın oksijenini azaltarak boğucu etki yapabilir. Kokusuz olduğu halde nemli ortamda suyla reaksiyona girerek hafif fakat keskin bir koku oluşturabilir.

Karbondioksit suda kolayca çözünebilme özelliğinden dolayı meşrubat sektöründe karbonatlayıcı ve baloncuk oluşturucu gaz olarak kullanılır.

Normal şartlar altında gaz fazında olan karbondioksit atmosferik basınçta ve eksi 79 derece sıcaklıkta katı olarak bulunabilir, bu durum kuru buz olarak adlandırılır.

Karbondioksit temel olarak; yer altı kaynaklarından, amonyak ve hidrojen gibi fabrikaların baca atıklarından, fuel oil ve kömür gibi yakıtların yakılmasından elde edilir.

Fakat yer altı kaynağından elde edilen karbondioksit kalitesi diğer üretim yöntemleriyle üretilen gazlardan daha yüksektir.

 

cil durum ve ilk yardım

 

Gaz a maruz kalmış hasta derhal açık havaya çıkarılır, baygın durumda ise veya solunum güçlüğü çekiyor ise ilave oksijen verilerek yapay solunum yaptırılır. Sıcak tutulur ve dinlendirilir. Hastanın durumunu takip edilir, gerekirse doktora haber verilir. Gazla kirlenmiş alanları havalandırılır.

AZOT  :

Renksiz, kokusuz bir gazdır. Kuru havada hacim olarak % 78 oranında bulunur ve sanayide sıvı havadan, ayrımsal damıtma yoluyla elde edilir. Doğada bulanan bileşikleri daha çok sodyum nitrat (NaNO3, Şili güherçilesi) ve potasyum nitrattır (KNO3, Hint güherçilesi). Verimli topraklarda da azot tuzları bulunur. Azot, aminoasitlerin bileşimine girdiğinden canlılar için yaşamsaldır. Suda pek az çözünür. Zehirli değildir, ancak solunuma elverişli olmadığından saf azotlu bir ortamda yaşanmaz.

 

METAN :

Metan renksiz, kokusuz patlayıcı bir gazdır. Özgül ağırlığı 0.55 (g)’dir. Aslında zehirli olmayan metan, eğer maden havasında oksijen oranını %12’ nin altına düşürecek kadar mevcut ise boğucu özellik göstermektedir. Metan patlaması, maden havasında % 4 – 15 metan bulunduğu durumlarda gerçekleşebilir; en güçlü patlama ortam havasında %9,5 metan oluşumu ile meydana gelir. Metanın yanma ısısı, ısı kaynağına bağlı olarak 650-750 ºC arasında değişmekte, patlamadan sonra çevrede ısı 1800-2500 ºC’ye çıkmakt adır. Patlamadan sonra ortamın basıncı 9 kat artış göstermektedir. Yanan 1 kg , 13300 Kcal ısı açığa çıkarmaktadır ki bu oran 1 kg barutta 580 Kcal’dir.